تاکستان
شهرستان تاکستان یکی از شهرستان‌های استان قزوین ایران است. مرکز این شهرستان، شهر تاکستان است. خرمدشت، اسفرورین، نرجه و ضیاءآباد دیگر شهرهای آن هستند. نام پیشین این شهر- یعنی قبل از سال ۱۳۱۴ – سیاه‌دهن (به تاتی: سیادون) بوده است. شهرستان تاکستان، مهمترین منطقهٔ تات‌نشین ایران و حتی جهان است
نام و زبان تاکستان
مردم در تاکستان به زبانِ خود تاتی یا سیادونیجی (siyâdiniji) و به شهرِ خود سیادون (siyâden)می گویند.
نامِ پیشینِ شهرِ تاکستان، سیادِهِن یا سیادُهُن هم ثبت شده‌است. برخي بخشِ «-دِهِن» را در نام سيادهن با موردِ مشابهِ آن در نام‌هايِ رودهن و بومهن يکي مي‌دانند. تغيير نام اين شهر از سيادِهِن به تاکستان به سببِ محصولِ انگور اين شهرستان بوده است. تاکستان به معناي باغ انگور است.
نام خانوادگی بیشتر مردم تاکستان که تبار تاکستانی دارند رَحمانی (رَحـمَنی)، طاهِرخانی، صَمَدی، شَقاقی و طاهِری است.
جمعيت‌هايِ زباني
در بخشِ مرکزي فقط ساکنانِ اصليِ شهر به زبان تاتي و فارسي سخن مي‌گويند تعدادي از توابع اين شهر و همچنين مهاجران ساکن در اين شهر به زبان ترکي آذربايجاني تکلم مي‌کنند. آمارِ جمعيتيِ آنان حدود 80,000 تَن مي‌باشد. دو طايفه‌يِ بزرگِ رحماني و طاهرخاني عمده‌يِ جمعيتِ تاکستان را شکل مي‌دهند و بدين‌وسيله از غيرِبوميان متمايز مي‌گردند. در حالِ حاضر شهرِ تاکستان پذيرايِ مهاجرانِ زيادي از نقطه‌هايِ مختلف مي‌باشد. عمده‌يِ اين مهاجران ترکي‌زبان‌اند که از استان‌هايِ ترک‌نشينِ شمالِ غربِ کشور و روستاها و بخش‌هايِ ترکي‌زبانِ خودِ شهرستان آمده و در اين شهر ماندگار شده‌اند.
شمار اندکي نيز از ملّيت‌هايِ ديگر هستند، برايِ نمونه مهاجرانِ عراقي و کارشناسان و فنّي‌کارانِ غربي و يا شرقي‌اي که در کارخانه‌هايِ اين شهر سرگرمِ کاراند. زبانِ ميانجي در ميانِ نسلِ جوان و بيشترِ ميانسالان فارسي‌ست؛ ولي برخي ازميانسالان و بسياري از سالخوردگانِ تاکستاني‌زبان با ترک‌ها به‌راحتي ترکي حرف مي‌زنند، يعني در ميانِ اين گروه‌هايِ سِنّي، رابطه‌هايِ ترک-تات به زبانِ ترکي بوده و هنوز هست. از اين ميان ترک‌ها، کردها و گيلک‌هايي که در اين شهر ساکن‌اند، همگي، اين زبان را مي‌فهمند ولي رابطه‌ها به فارسي‌ست. ترک‌ها، کُردها و فارس‌هايي نيز هستند که اين زبان را به‌خوبي حرف مي‌زنند. به‌سببِ ويژگي‌هايِ آوايي و دستوريِ تاکستاني، فراگيرانِ بيرون از زبان به‌ندرت مي‌توانند به لهجه‌يِ خودِ اين مردم حرف بزنند.
برخي از پدر و مادرها نيز به‌خاطرِمزيت هاِ بعديِ فارسي برايِ فرزندانشان، زبانِ فارسي را به عنوانِ زبانِ خانه برمي‌گزينند؛ امّا با اين‌حال هنوز بيشترِ مردم با فرزندانشان تاکستاني حرف مي‌زنند. وجودِ شهرک‌هايِ صنعتي و دانشگاهِ آزاد و پيامِ نور موجب روياروييِ فرهنگي بينِ بوميان و غيرِبوميان شده، که همين امر مردمِ بومي را بيشتر به فارسي‌گويي وا مي‌دارد. افزون بر همه‌يِ اين‌ها، همچون نقطه‌هايِ ديگرِ جهان در اينجا نيز بر اثرِ روندِ اطّلاع رسانيِ رسانه‌اي و همگون‌سازي هايِ پيروِ آن، زبانِ تاکستاني دستخوشِ دگرگوني‌هايِ فزاينده‌اي‌ست.
روشن است که فارسي بيشترين اثر را بر گويش‌هايِ اين‌چنيني دارد. افزون بر اثرپذيري هايِ واژگاني و دستوريِ رايج ميانِ زبان‌هاِ قوي و ضعيف، همانندي‌هايِ ريشه شناختيِ فارسي و تاکستاني نيز اين روند را شتاب مي‌بخشد؛ برايِ نمونه واژه‌يِ zonev در تاکستاني برابر با زانوی فارسي‌ست، و امروزه بسياري از مردم به‌راحتي به‌جايِ zonev از zânu استفاده مي‌کنند، و (آنگونه که نگارنده از گويشورانِ اين زبان جويا شده) اين بدان سبب است که آن‌ها اين دو را يکي و گاه بدتر، واژه‌يِ تاکستاني را دگرگون شده‌يِ همان برابرِ فارسي مي‌دانند.
يادآور مي‌شود نام‌هايِ اندام‌هايِ بدن از آن دست واژه‌ها هستند که با وجودِ سده‌ها جدا افتادگي، مي‌توانند در زبان‌هايِ هم‌خانواده با کمترين دگرگوني برجاي بمانند. برايِ نمونه همين زانو در فرانسه genou، در انگليسي knee، در آلماني knie، در روسي koleno و در هندي ghutna گفته مي‌شود. همگيِِ زبان‌هايِ نام‌برده هم‌خانواده و از خانواده‌يِ زبان‌هايِ هندواروپايي هستند.
پيشه‌يِ مردمِ شهر
پيشه‌يِ اصليِ مردم کشاورزي و باغ‌داري است و محصولهايي چون (بيش از 33 گونه) انگور، هلو-انجيري (بشقابي)، شليل، يونجه، گندم، آفتابگردان، خيار و… در اين شهر بطورِ انبوه پرورش مي‌يابدتاکستان از توليدکنندگان برجسته مرغ در کشور است.
آثار بدست آمده از تپه هاي باستاني تاکستان و روستاهاي اطراف آن حاکي از قدمت اين سرزمين به تاريخ پيش از اسلام مي رسد .
تاکستان با داشتن بيش از 200 واحد صنعتي بزرگ وکوچک، ذخائر بزرگ معدني ويک مجتمع و 4 شهرک صنعتي بعنوان مهمترين شهر صنعتي استان محسوب ميگردد. وجود باغهاي بزرگ انگور اين شهر را به همين نام شهرت داده است.
مردم شهرستان تاکستان مانند مردم ديگر شهرهاي ايران در صنايع دستي و آفريدن اثرهاي هنرمندانه، سابقه طولاني دارند. انواع سفال و ظروف سفالي، گيوه, انواع سبد، قالي، گليم و نقش هاي منجوق دوزي شده از جمله مهم ترين صنايع دستي تاکستان است.
اين شهرستان در ناحيه جنوب باختري شهرستان قزوين واقع شده و از باختر به استان زنجان، از جنوب به شهرستان بويين زهرا و از شمال و شمال خاوري به شهرستان قزوين محدود مي شود. شهرستان تاکستان از شهرها و روستاهاي متعدد تشکيل شده است و شهر تاکستان از دو بخش قديم و جديد پديد آمده که بخش قديم شهر درناحيه جنوبي واقع شده و بخش جديد شهر, بيش تر به سوي شمال گسترش يافته است.
فاصله تاکستان تا قزوين حدود چهل کيلومتر و از طريق جاده آسفالته و بزرگ راه تهران- زنجان به آن متصل است. عوامل اقتصادي از جمله آب و هواي مناسب، حاصل خيزي خاک و دست رسي به آب مورد نياز براي کشاورزي سبب گسترش و توسعه منطقه تاکستان شده است.
